Dzięki naszej niekwestionowanej Królowej Śniegu – Justynie Kowalczyk oraz innym cenionym sportowcom Sylwii Jaśkowiec czy Maciejowi Starędze narciarstwo biegowe staje się modne w Polsce. Większe zainteresowanie tym sportem spowodowane jest również popularyzacją w mediach bardziej zdrowego, aktywnego sposobu na zimowy wypoczynek. Powstaje w Polsce coraz więcej inicjatyw, w wyniku których rośnie nam ilość przygotowanych i oznakowanych tras, organizujemy też coraz więcej amatorskich imprez biegowych. Czy dogonimy kiedyś naszych południowych sąsiadów Czechów i Słowaków w popularyzacji i masowości narciarstwa biegowego? Jest taka szansa, jeśli klimat nam nie przeszkodzi.

Narty na przestrzeni wieków

Narciarstwo towarzyszy człowiekowi od czasów prehistorycznych. Już w epoce późnego Paleolitu człowiek epoki kamienia poruszał się na nartach na obszarach dzisiejszej Norwegii. Świadczą o tym znalezione w Rodoy malowidła ścienne datowanych na okres od 4,5 do 5 tysięcy lat temu oraz odkrycie najstarszych nart sprzed 3,5 tysiąca lat temu znalezionych w miejscowości Hotting w Szwecji. Według najnowszych badań archeologicznych ojczyzną nart jest jednak Azja Środkowa. Z okolic Bajkału i gór Ałtaj narty dotarły do północnej Europy za pośrednictwem Lapończyków, którzy ułatwiali sobie sposób podróżowania po śniegu.

Ze względów klimatycznych Skandynawia przodowała w rozwoju narciarstwa. W 1520 roku Gustaw Waza, przyszły król Szwecji uciekał przed wrogami politycznymi na nartach z Salen do Mory. Na pamiątkę tego wydarzenia odbywa się bieg Wazów na dystansie 90 km, w którym bierze udział 15,5 tysiąca uczestników. W  XVIII wieku narty wykorzystywało wojsko, a w 1843 roku, w Tromso, rozegrano pierwszy sportowy bieg narciarski na dystansie pięciu kilometrów.

W XVII-wiecznej Polsce początkowo narty przybrały formę szerokich deszczułek o długości ok 40 cm połączonych poprzecznymi deseczkami zwaną karplami. Wolne końce były dodatkowo wzmocnione łukiem z leszczyny. Karple były mocowane do nóg rzemieniami lub powrózkami, a górale używali ich do poruszania się po głębokim śniegu.

Znany naukowiec i podróżnik Fridtjof Nansen w 1888 roku jako pierwszy przemierzył Grenlandię na nartach. W tym samym roku Stanisław Barabasz z Krakowa, ciesząc się urokami pięknego Beskidu Niskiego na polowaniach, skonstruował pierwszą w Polsce parę nart. Były to dwie cienkie deski, jedna bukowa, druga jesionowa, wygięte nad ogniem i przypinane rzemieniami do butów. W Cieklinie, gdzie przebywał Barabasz mieści się dziś Muzeum Narciarstwa jego imienia. Kilka lat później leśnik Józef Schnaider wydał pierwszy polski, podręcznik dla narciarzy „Na nartach skandynawskich". W 1894 Barabasz i Jan Fischer odbyli pierwszą narciarską wyprawę w Tatrach, z Zakopanego przez Halę Gąsienicową, do Czarnego Stawu Gąsienicowego.

Dzisiaj mamy wiele masowych imprez biegowych: Bieg Piastów, Zbójników, Lotników, Jaćwingów czy Puchar Pierwszego Śniegu. Oby tylko warunki śniegowe dopisywały, bo ostatnie dwie zimy nie należą do najmroźniejszych i najbardziej zasobnych w opady śniegu.

Zdrowotne aspekty narciarstwa biegowego

Aktywność na nartach biegowych bardzo dobrze wpływa na poprawę wydolności fizycznej naszego organizmu. Harmonijnie wzmacnia mięśnie górnej i dolnej partii ciała i jest naturalną, bezpieczną formą ruchu z bardzo małym ryzykiem kontuzji. Trening na nartach biegowych poprawia funkcjonowanie układu naczyniowo-oddechowego. Dzięki przyśpieszeniu tętna wpływa pozytywnie na pracę serca, jednocześnie doskonale dotlenia organizm i wzmacnia układ immunologiczny. Podczas ruchu zwiększa się przemiana materii, co ułatwia spalanie tkanki tłuszczowej oraz eliminację toksyn. Narciarstwo biegowe to również dobry sposób na walkę z nadwagą i otyłością , bo zapewnia stopniową utratę zbędnej masy przy stosunkowo małym obciążeniu stawów.  

Przed rozpoczęciem samodzielnego treningu warto skorzystać z pomocy instruktora biegów narciarskich, który przybliży techniki jazdy i udzieli cennych rad odnośnie prawidłowego i bezpiecznego korzystania z nart. Początkującym poleca się najpierw opanowanie techniki klasycznej, która jest oparta na naturalnym ruchu człowieka podczas przemieszczania się. Poza tym, większość amatorskich tras przygotowanych jest dla techniki klasycznej.

Inną techniką jest krok łyżwowy, ale takie treningi wymagają większego przygotowania kondycyjnego i są bardziej wymagające technicznie. Styl łyżwowy, zwany również dowolnym, można uprawiać jedynie na specjalnie przygotowanych torach jazdy.

Piękno natury czyli narciarskie wędrowanie

Narty biegowe mają także swoją ciekawą odmianę terenową zwaną cross country czy back country lub po prostu narciarskie wędrowanie polegające na zwiedzaniu pięknych krajobrazowo obszarów poza miastem, a najlepiej w górzystym terenie. Beskid Niski, dzięki łagodnemu ukształtowaniu gór i dolin, zachęca do takiej formy aktywności ruchowej. W ramach programu „Śnieżne trasy przez lasy” wytyczono i oznakowano 80 km tras do narciarskiego wędrowania, a duża cześć tych tras jest regularnie „ratrakowana” skuterem śnieżnym. Szlaki przebiegają pięknymi dróżkami leśnymi, widokowymi łąkami (z panoramami na pasma Beskidu Niskiego i Sądeckiego) i dolinami górskich potoków. Śnieżne trasy pozwalają także na dotarcie do interesujących miejsc takich jak cmentarze wojenne, drewniane cerkwie, kapliczki, krzyże.

Sprzęt do narciarstwa typu cross country różni się od tradycyjnych nart do biegów klasycznych lub łyżwowych. Narty są trochę szersze i wyposażono je w tzw. łuskę czyli specjalne nacięcia na spodniej części narty, pod butem, żeby ułatwić odbicie i podchodzenie pod górkę. Mogą też być wyposażone w metalowe krawędzie, dla lepszej nawigacji podczas zjazdu, ale nie jest to konieczne. Buty ocieplane z wyższą cholewką zapewniają stabilne oparcie podczas skrętów, a także komfort cieplny podczas dłuższego marszu w mrozie i głębszym śniegu. Uzupełnieniem wyposażenia dla narciarza terenowego są kijki, a ich długość powinna odpowiadać wysokości narciarza do barków.

Narciarstwo cross country to ciekawa, zimowa alternatywa dla jazdy rowerem czy wędrówek górskich latem. Narciarskie wędrowanie to piękno zimowego, ośnieżonego krajobrazu, bajkowe, niezapomniane widoki, fascynujące przeżycie.

Warunki śniegowe w Beskidzie Niskim utrzymują się na dobrym poziomie, pomimo ostatnich ociepleń spowodowanych nadaktywnością niżów atlantyckich. Ferie zimowe już wystartowały, przygoda beskidzka czeka. Szkoda tracić każdej chwili.